بهداشت روان، دانش و هنری است كه به افراد كمك می‌كند تا با ايجاد روش هايی صحيح از لحاظ روانی و عاطفی بتوانند با محيط خود سازگاری نموده و راه حل های مطلوب‌تری را برای حل مشكلاتشان انتخاب نمايند.

تقريبا از سال 1930 يعني بعد از تشكيل اوّلين كنگره بين المللی بهداشت روان بود كه اين رشته بصورت جزئی از علوم پزشكی درآمد

در سال 1948 در سوّمين كنگره بين المللی بهداشت روان كه در لندن تشكيل شد اساس فدراسيون جهانی بهداشت روان بنيان گذاری شد و در همان سال اين فدراسيون به عضويت رسمی سازمان يونسكو و سازمان جهاني بهداشت درآمد

ی در سال 1336 برنامه های روانشناسی و بهداشت روان از راديوی ايران آغاز شد و در سال 1338 اداره بهداشت روانی در اداره كلّ بهداشت وزارت بهداری وقت، تشكيل گرديد

روز به روز بر اهمیت بیماری های روانی افزوده می شود ، چون وارد صنعتی شدن شده ایم و بیماریها شایع شده اند

1. بيماري های روانی مانند بيماري های جسمی كشنده نيستند و در نتيجه, مبتلايان به اين نوع بيماري ها روی هم انباشته می شوند

2. عدم اطلاع از بيماری, درمان به موقع انجام نمی‌شود كه همين امر باعث مزمن شدن بيماری گشته

3. عدم برنامه صحيح و اطلاع كافی از روش های پيشگيری و درمان

4.  امروزه 25% مردم جهان دچار يكی از انواع اختلالات روانی ـ عصبی ـ رفتاری هستند (به جز اعتياد به مواد مخدر, الكل و ساير موارد).

ما چه کارهایی در حوزه بهداشت روان انجام می دهیم؟ و به چه می خواهیم برسیم؟

1.  ارتقاء آگاهی هاي جامعه در مورد اين بيماري ها.... افزايش سطح بهداشت روانی

2- تشخيص زودرس اختلالات روانی و درمان آنها

3.  پيشگيری از عوارض و عود بيماری و توانبخشی بيماران

4.  پيشگيری از بروز بيماري های روانی از طريق پيشگيری و درمان بيماري های جسمی.

ما از چه طریق این کارها را انجام می دهیم؟

1 ـ خدماتی:  پيشگيری از ابتلا به اختلالات روانی، بيماريابی، درمان سريع و پيگيری بيماران ، كمك های مشاوره ای

2 ـ آموزشی: آموزش بهداشت روانی برای اطرافیان بيماران روانی ، آموزش بهداشت روانی همگانی و آشنا ساختن مردم جهت همكاری و استفاده از سرويس های موجود.

3 ـ پژوهشی: شامل تحقيق در زمينه پيشگيری و نيز علل، نحوه شروع و درمان( اختلالات روانی، عقب ماندگی ذهنی، اعتياد و انواع انحرافات اجتماعی ) در مدارس، دانشگاه ها، سربازخانه ها، مراكز قضائی و انتظامی، كارخانه ها، درمانگاه های عمومی، مراكز بهداشتی درمانی

4 ـ طرح و برنامه ريزی بهداشتی: شامل برنامه ريزی در باره ايجاد گسترش مراكز جامع روانپزشكی منطقه ای، مراكز بهداشت مادر و كودك و تنظيم خانواده، مراكز كودكان استثنايی، مراكز ارائه خدمات درمان های روانپزشكی و ايجاد هماهنگی بين برنامه های خدماتی، آموزشی و پژوهشی است.

1. آرامش احساس امنيّت و كفايت

2. توانايي های خود را در حد واقعی، ارزيابی می‌كنند, نه بيشتر و نه كمتر

3.       به خود احترام می‌گذراند (Self- respect) و كمبودهای خود را مي‌پذيرند

4.  به حقوق ديگران احترام می‌گذارند

5.  می‌توانند به ديگران علاقمند شوند و آن ها را دوست بدارند  /می‌توانند احترام و دوستی ديگران را جلب كنند

6.  می‌توانند نيازهای زندگی خود را برآورده سازند و برای دشواري هايی كه در زندگی آنها پيش می‌آيد راه حلّی پيدا كنند

7.    قادرند مسئوليت های روزمرة خود را با برگزيدن اهداف معقول پيش ببرند

8.  تحت تاثير عواطف, ترس, خشم, عشق يا گناه خود بطوری قرار نمی‌گيرند كه زندگيشان پريشان شود.

نشانه های هشدار دهنده

2.  از دست دادن آسان تعادل روانی

3.بی خوابی مكرّر

4. افسردگی و سرخوشی متناوب بصورت ناتوان كننده

5. بی‌علاقگی و تنفّر دائمی نسبت به مردم

6. آشفتگی زندگی

7. عدم تحمل دائمی فرزندان

8. همواره خشمگين و بعد دچار پشيمانی شدن

9.  دائما حق را به جانب خود دادن و ديگران را ناحق شمردن

10.   احساس درد و شكايت های بی‌شمار بدنی كه علّتی برای آن پيدا نمی شود.

به عقيده دكتر منينگر اگر شخصی وجود يكی از علائم فوق را در خود قطعی بداند بايد به او كمك شود.

 جمعيت های آسيب پذير

بيماران و معلولين روانی, عقب ماندگان ذهنی, بيماران صرعی, سالمندان, معتادان, بيكاران, نيازمندان اقتصادی, كودكان و نوجوانان, زنان باردار, جدا شده و داغديده, افراد بی سرپرست, زندانيان . . . و مهاجران.

پس قشر آسیب پذیر در الویت بهداشتی قرار دارند

1ـ افسردگی: شيوع افسردگی در ايران حدود 7/7% جمعيت 15 ساله به بالا است.

2ـ اسكيزوفرنی: وخيم ترين بيماری روانی

3 ـ زوال عقل (دمانس): با بالا رفتن سطح بهداشت عمومی و افزايش ميانگين سنّی جامعه تعداد موارد زوال عقلی به تدريج بالاتر خواهد رفت

4 ـ عقب ماندگی ذهن

5 ـ صرع

6ـ خودكشی: سوّمين علّت مرگ در سنين 15 تا 30 سالگی . 95% افرادی كه اقدام به خودكشی می‌كنند مبتلا به بيماری های روانی بويژه افسردگی هستند.

الف ـ بيماري های عمده يا روان پريشی (Psychosis) 

1.  روان گسيختگی (schizophrenia): شكاف شخصيت و عدم احساس واقعيت

2. افسردگی ـ سرخوشی (Manic- depressive): افسردگی ژرف و هيجان شديد نوسان دار

3.  سوء ظن شديد و هذيان (paranoia): سوء ظن بی دليل به همه چيز در چارچوب توهّم

ب ـ بيماري های غيرعمده

1. روان نژندی يا نِوروز: از دست رفتن توانايی واكنش هنجار در برابر موقعيت های گوناگون زندگی

2.  اختلالات شخصيتی: ناشی از تجربيات اسف انگيز دوران كودكی

بيماري های عضوی: آرتريواسكلروز عروق مغزی، سرطان ها، بيماري های متابوليك، برخی بيماري های نرولوژيك، بيماري های غدد درون‌ريز، بعضی از بيماري های مزمن، صرع و . . .

وراثت: در كودكی كه پدر و مادرش هر دو روان گسيخته اند, احتمال ابتلاء به روان گسيختگی 40 برابر بيشتر از كودكانيست كه پدر و مادر سالم دارند.

عوامل اجتماعی: نگراني ها، تنش های عاطفی، ازدواج های اجباری، گسستگی خانواده، فقر، شهرنشينی، صنعتی شدن جامعه، مهاجرت، عدم امنيت اقتصادی، طرد شدن، از ياد رفتن، ظلم و . . .

عوامل محيطي :

سمومی مثل جيوه، دی‌اكسيد كربن، منگنز، قلع، تركيبات سرب

داروهايی نظير باربيتورات ها، گريزوفولوين، الكل

كمبودهاي تغذيه ای مثل كمبود ويتامين و پيريدوكسين، كمبود يُد

عفونت ها مثل سرخك، سرخجه و عفونت های پيرامون زايمانی كه بر تكامل مغزی تاثير دارند

پرتوتابی در هنگام تكامل عصبی